Wstęp Opanowanie umiejętności czytania i pisania wymaga dobrze rozwiniętych funkcji poznawczych: percepcji, analizy i syntezy słuchowo-wzrokowej, pamięci wzrokowo-słuchowej, orientacji kierunkowej i czasowo-przestrzennej, sprawności manualnej, logicznego myślenia i koncentracji uwagi. W trudnej sytuacji dziecka dyslektycznego, wynikającej z wielorakich przyczyn szkolnych i pozaszkolnych, pewną pomocą w stymulacji i rozwoju tych funkcji – zwłaszcza w klasach początkowych – mogło by być wykorzystywanie w toku obowiązkowych zajęć wybranych ćwiczeń percepcyjno-motorycznych oraz na zajęciach dydaktyczno wyrównawczych. Ćwiczenia te, to bardzo ważny element procesu uczenia. Służy bowiem: · wzbogacaniu i uatrakcyjnianiu treści programowych, · rozwijaniu funkcji percepcyjno-motorycznych u dzieci z deficytami rozwojowymi, · wprowadzaniu atmosfery odprężenia i rozrywki. Ćwiczenia mają prostą strukturę wyrazową (jedna głoska odpowiada jednej literze). Są krótkie i łatwe do wykonania. Można je modyfikować.
I. Kształcenie percepcji słuchowej: a) Selektywne pisanie głoski w usłyszanych wyrazach. W przedstawionych grupach wyrazowych powtarza się samogłoska a, e lub o.
a
|
a
|
a
|
e
|
o
|
rak klasa aparat brat atak
|
pan kram lampa sala zabawa
|
bal park karawana brama banan
|
sen beret wesele metr sklep
|
rok most oko kłopot kolor
| Czytamy wyrazy z pierwszej grupy. Uczniowie zapisują tylko „a”, wszystkie inne litery w każdym wyrazie oznaczają krótką kreską poziomą, np. -a- (rak). Następnie uzupełniają z pamięci czerwonym kolorem brakujące na kresce litery. Listę wyrazów w zmienionej kolejności dyktujemy ponownie tyle razy, ile to jest potrzebne. Dzieci po wysłuchaniu tych wyrazów uzupełniają litery za każdym razem innym kolorem. W analogiczny sposób możemy przeprowadzić selektywne pisanie, w którym dzieci będą pisać tylko:
przedostatnią głoskę
|
głoskę po „b”
|
głoskę przed „d”
|
zegar podłoga gardło okno kartka
|
brat torba zebra sobota jabłko
|
woda pogoda medal pudełko powodu
| b) Selektywne pisanie sylab w usłyszanych wyrazach. Dyktujemy po sześć wyrazów dokładnie wydzielając poszczególne sylaby. Uczniowie zapisują jedynie określoną, np. pierwszą, drugą itp. Inne sylaby zaznaczają dłuższą kreską poziomą. Proponuję trzy zestawy wyrazów. Cyfra w nawiasie oznacza sylabę, którą trzeba zapisać.
koza (1) praca (2) sałata (2) nauka (2) lampa (1) skarpetka (2)
|
woda (1) komputer (3) ulica (1) balkon (2) telewizor (4) zagadka (2)
|
sobota (1) pantofel (3) jabłko (1) kaloryfer (3) traktor (2) skowronek (2)
| Następnie dzieci przypominają sobie usłyszane wyrazy i wpisują brakujące sylaby czerwonym kolorem na kresce. W razie potrzeby ponownie dyktujemy wyrazy w dowolnej kolejności. Dzieci po ich wysłuchaniu uzupełniają sylaby innym kolorem.
c) Tworzenie nowych wyrazów przez usunięcie jednej litery. W tym ćwiczeniu rozwijamy analizę, syntezę wzrokową wraz z funkcją kierunkową, sprawność myślenia i koncentracje uwagi. Tworzymy nowe wyrazy przez: 1) usunięcie jednej litery z początku lub końca wyrazu, 2) usuniecie jednej litery w środku wyrazu, 3) usunięcie jednej litery w dowolnym miejscu. Uczniowie skreślają odpowiednia literę w wyrazie. Utworzony wyraz wpisują na kresce. Wyrazów ma być tyle ile kresek.
1)
pora por kraj
|
kran kra bark
|
tlen
|
suma
|
osad
| 2)
brat bat knot
|
kłos kos kora
|
|
skok
|
arka
| 3)
rosa osa stos
|
port por kloc
|
mrok
|
okno
|
gwar
| Ćwiczenie to powinno się przeprowadzić w płaszczyźnie słuchowej. W tym celu dyktujemy dzieciom pierwszy zestaw wyrazów (1), utworzony wyraz dzieci zapisują na kartce.
d) Ta sama głoska w parze wyrazowej. Dyktujemy pary wyrazowe, w których powtarza się jedna litera, np.:
sen-noc las-maj rak-ser kot-lek huk-mur mar-mak tor-nos but-bal
|
park-rym mroki-raj plan-lok most-sen ster-tor plac-los kran-por młot-łuk
|
klasa-pole krowa-głos brama-most bluza-klej fotel-krem balon-igła praca-kret obraz-plac
|
zamek-woda potok-luty wagon-port futro-kran sekret-ryba gazeta-tron sałata-koło pogoda-sklep
| Uczniowie na kartce wpisują powtarzające się litery. Na zakończenie można przeprowadzić konkurs – dzieci muszą wymyślić pary wyrazów, w których powtarza się jedna litera. Mogą pracować pojedynczo albo w grupach.
II. Kształcenie percepcji wzrokowej. a) Z tych samych liter inne wyrazy. W tym ćwiczeniu kształcimy analizę i syntezę wzrokową. Każde dziecko otrzymuje kartkę z rozrzuconymi na niej wyrazami drukowanymi. Trzeba odszukać i połączyć po dwa wyrazy o innym znaczeniu ale tej samej strukturze wyrazowej. Dzieci wpisują pary wyrazowe, osobno trzy i czteroliterowe.
PORT KORA KORT GRA TAMA GRA TAK GRAB KAT TROK SOK MATA STO GARB GAR TROP KTO KARA KARP POST PARK ARKA KOS RAK ORKA BRAK BARK
| b) Wyrazy maksi i wyrazy mini.
1) Wpisujemy 2 wyrazy, np. KROKODYL, GRAMATYKA, a pod nimi w dowolnych miejscach odpowiadające im wyrazy mini. Wśród wyrazów mini mogą być różne części mowy. Wyrazy piszemy dużymi literami. Uczniowie wpisują poszczególny wyraz pod takim samym wyrazie maksi. Wykorzystany wyraz skreślają z rejestru. 2) Na oddzielnej kartce, oprócz poznanych już dwóch wyrazów, dopisujemy kilka nowych. Uczniowie musza zaznaczyć linią poziomą wyrazy mini w wyrazie maksi. Cyfra w nawiasie oznacza liczbę wyrazów, które należy wypisać. Wpisane wyrazy dzieci głośno odczytują.
KOTARA (5) GRAMATYKA (6)
|
MAKULATURA (7) PROSTOKĄT (5)
|
KROKODYL (4) TRAKTOR (7)
| 4) Uczniowie z pamięci podają jak największa liczbę mini wyrazów znajdujących się w wyrazach np. MAKULATURA, GRAMATYKA.
LITERATURA M.Bogdanowicz. „O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu”, B.Zakrzewska „Mini treningi percepcyjno motoryczne”, „Życie szkoły”, 2001 nr 4.
Opracowała: Alicja Powroźnik |